Ánh trăng vằng vặc trên kinh. Từ một chiếc ghe chèo gần bờ đưa lên một giọng hò não ruột:

Hò o o o ớ ớ ... Em đừng ham chỗ giầu sang ó ơ ơ... Tuổi cao tác lớn mà trao thân vàng ơ ơ ớ...

Tiếng hò thanh quá, êm dịu như ánh trăng, trôi trên mặt nước mênh mông, có được nghe giọng hò mới cảm thấy được hết cái buồn man mác của trời dài sông rộng. Giọng hò đưa vút lên không, tan trong ánh trăng, tỏa trên mặt nước. Nó là một tiếng gọi từ đáy lòng con người gởi vào vũ trụ.

Hò có nhiều giọng: giọng Bến Tre, giọng Rạch Giá, giọng Cần Thơ... cùng một giọng, mỗi người hò cũng một khác khi nhấn vào chữ này, lúc nhấn vào chữ khác; lúc thì tình tứ, lúc thì trang nghiêm... Cho nên hò là cả một nghệ thuật và người biết nghe có thể đoán được xứ sở, có khi gia thế cùng tâm sự người hò nữa. Khi hai người hò cũng tài hoa như nhau, lại cùng một nỗi lòng, thì không gì thú bằng: họ mê nhau ngay.

Câu chuyện hò xảy ra ở Gãy:

Một ngày đầu năm, một cặp vợ chồng trẻ chèo một chiếc xuồng tới, lên bờ tìm một miếng đất cất chòi. Họ chưa có con cái, ít giao du với ai. Người vợ không có sắc mà có duyên, người chồng lầm lì, ít nói và rất siêng năng.

Vợ nuôi heo, chồng làm ruộng. Thỉnh thoảng trong những đêm trăng, người ta nghe thấy trong chòi của họ cất lên tiếng hò. Mỗi lần như vậy thì ai nấy đều lắng tai nghe, người đang thiu thiu ngủ cũng phải tỉnh và tiếng ru con bặt hẳn vì giọng hò hay quá, giọng người vợ lanh lảnh, giọng người chồng thì trầm trầm, gợi lòng nhớ nhung thương tiếc những cõi xa xăm. Chất phác như dân quê ở đây mà đã nhiều người thổn thức khi cặp vợ chồng đó cất tiếng.

Điều đặc biệt là lâu lắm họ mới hò một lần mà chỉ hò trong những đêm trăng và chưa ai thấy chồng hoặc vợ hò với người thứ ba bao giờ.

Họ sống như vậy trên một năm. Một lần nọ, chồng vào trong đồng xa phát cỏ luôn bảy ngày. Khi chàng về nhà, vai vác phảng, lưng đeo nóp thì trời đã sẫm tối. Mặt răng vàng vàng là lửng trên ngọn so đũa. Tới cách nhà độ hai trăm thước, chàng ngừng lại, cau mày, lắng tai nghe; có tiếng hai người hò mà y như giọng của ... Phải, đúng cái giọng lảnh lảnh ấy. Anh ta cố lắng tai nghe. Trong ngọn gió anh nhận được vài tiếng của người kia ngân nga và giéo giắt.

Anh ta tự nghĩ: miền này có ai mà hò hay như vậy ? Anh lặng lẽ bước tới, vẫn lắng tai nghe.

Khi đến nơi thì thấy một đám đông; từ người trong xóm đến các người trong ghe xuồng đậu dưới kinh đều tụ lại nghe hò. Không ai để ý đến chàng, chàng lựa một chỗ để nhìn cho rõ nét mặt hai người đang hò: người đàn ông đẹp trai, trán cao, mắt sáng, miệng rất tươi; còn vợ chàng thì sao hôm nay mặc chiếc quần hàng Tân Châu thường ngày cất trong giỏ ?

Hai bên vẫn đối đáp nhau: giọng bên nam mỗi lúc một quyến rũ, giọng bên nữ dần dần có vẻ say sưa. Chàng yên lặng nghe, mơ màng: khi hai người mới ở chung nhau, nàng thường có giọng ấy; đã ba năm rồi, giọng có phần kém và tới nay...

Bên nam cất tiếng, lời có chút gay gắt quyết liệt gắn bó:

- Hò o o ớ ớ... mù u bông trắng lá thắm nhụy vàng ơ ơ ơ ... Anh đi khắp xứ, tới đây mới gặp được nàng, ơ ơ ơ ... thật là dễ thương ơ ơ ...

- Hò o o ơ ớ ... Nghe giọng nàng, anh những vẩn vơ vấn vương... Sống cùng nhau chẳng được, cho anh phải mơ màng chiêm bao...

Chàng hồi hộp đợi vợ đáp:

Suy nghĩ một chút, bên nữ cũng cất tiếng:

- Hò o o ớ ớ...

... Lửng da trời, bay lượn con chim hồng. Gặp nhau sao quá trễ cho tấm lòng này xót xa. Đêm nằm em luống những thở ra. Đôi ta chẳng...

Tới tiếng “đôi ta” mắt nàng sáng lên, đắm đuối trong ánh trăng và giọng nàng hơi lơi lả.

Đám đông bỗng vẹt ra, có cái gì loang loáng trong không, đầu thiếu nữ đã lăn trên đất, một giòng máu đen vọt lên. Ai nấy chạy tán loạn.

Đêm hôm ấy một chòi lá cháy rực trong xóm mà không ai dám lại cứu. Sáng hôm sau, một ngôi mộ mới đắp hiện lên ngay chỗ thiếu phụ chết. Còn người chồng từ đó đi biệt tăm, không ai biết là đi đâu.

Khi nghe giọng bất chính của vợ, chngnổi cơn ghen chém vợ bằng cái phảng ở trong tay.

ST.PHƯƠNG VY